Początki poszczególnych grimuarów są często owiane tajemnicą, ponieważ autorzy większości tekstów są nieznani, co utrudnia umieszczenie tekstów we właściwym kontekście i określenie ich pochodzenia. W tym eseju proponuję prześledzić główne korzenie grimuarów, patrząc na wcześniejsze teksty, które miały znaczący wkład w materiał i praktyki w nich zawarte.
Czym jest grimuar?
Słowo grimuar wywodzi się z rdzenia „gramatyka” i jest używane dosłownie w odniesieniu do gramatyki magii lub zeszytu z informacjami i technikami. Książki lub manuskrypty powszechnie znane jako grimuary były na ogół spisywane w okresie od XIII do XVIII wieku. Były zasadniczo zjawiskiem europejskim, pomimo wpływów zewnętrznych, które przyczyniły się do ich powstania. Grimuary spisywane były zazwyczaj po angielsku, francusku, niemiecku, grecku, hebrajsku, włosku lub łacinie, a sporadycznie w innych językach, takich jak arabski, czeski, holenderski czy hiszpański.
Podstawowymi komponentami zwykle znajdowanymi w grimuarach są: tworzenie magicznego kręgu, konsekracja magicznych narzędzi, listy duchów (będących aniołami, demonami lub innymi przyzywanymi istotami), zaklęcia przywołujące wspomniane duchy oraz inne korespondencje lub istotne informacje, takie jak szczegóły puryfikacji praktykujących i ich akcesoriów (a czasem ich konstrukcji). Niektóre dzieła, jak wiele wariantów Klucza Salomona1, zastąpiły listy duchów i zaklęcia przyzywające listami amuletów i talizmanów, szczegółami ich tworzenia i konsekracji. Niemniej jednak wciąż istnieją wspólne motywy, w których zarówno zaklęcia przywołujące, jak i amulety czy talizmany są wykorzystywane do podobnych celów, tj. ochrony i nabywania pożądanych rzeczy.
Obie te dziedziny obejmują szereg celów; ochrona obejmuje zdrowie, mienie, osobę podczas podróży, ochronę przed atakiem itp. Podobnie nabycie może obejmować bogactwo, sukces, miłość, seks, przysługę wpływowej osoby, wiedzę, dobre zbiory itp. Chociaż popularna percepcja tradycji grimuarycznej ma silnie judeochrześcijańskie ramy, po zbadaniu różnych grimuarów jasne jest, że oprócz wcześniejszych tekstów, które wpłynęły na praktyki (omówionych poniżej), podlegały one również wielu wpływom ze strony klasycznych religii i ludowych praktyk. Najwyraźniejszym wskaźnikiem tego oddziaływania jest liczba bóstw ze starych religii, które występują w grimuarach, czasami pod swoimi własnymi imionami, a czasem w wypaczonych formach, jak bóstwa rzymskie i greckie, takie jak Apollo, Diana, Hades, Pluton, Pyton i Serapis, a także inne starożytne bóstwa, takie jak Astarte (Ashtoreth), Baal (Bael) i Horus (Hauros) oraz klasyczne mityczne stworzenia, takie jak Cerberus i Feniks (Feneks)2.
Korzenie – proto-grimuary i wczesne teksty magiczne
Wiele prac z okresu od II wieku p.n.e. do XII wieku n.e. można uznać za mające znaczący wpływ na materiał znaleziony później w grimuarach. Ciągły i pochodny charakter takich magicznych tekstów oraz powiązana z nimi tradycja amuletyczna są również znaczące w różnorodności włączanego do nich materiału.
Greckie Magiczne Papirusy to nazwa nadana zbiorowi magicznych tekstów znalezionych razem, które obejmują okres od II wieku p.n.e. do V wieku n.e. Dodano do nich zbiór tekstów Supplementum Magicum tomy 1 i 2, które zawierają współczesny materiał. Greckie Magiczne Papirusy (często w skrócie PGM) charakteryzują się synkretyzacją bóstw i duchowych stworzeń z wielu starożytnych panteonów, w tym babilońskiego, chrześcijańskiego, egipskiego, gnostyckiego, greckiego, żydowskiego i mitraickiego. Zawierają również praktyki, które są postrzegane jako kluczowe elementy grimuarów, w szczególności zaklęcia przyzywające duchowe istoty poprzez wielokrotny przymus, a następnie ich zwolnienie po wykonaniu zadania. Innym tematem występującym w wielu urokach i zaklęciach są atrybuty planetarne i zodiakalne (takie jak trzydzieści sześć dekanów), które później pojawią się również w niektórych grimuarach.
Innym znaczącym zbiorem materiałów jest publikacja Meyera i Smitha Ancient Christian Magic. Praca ta obejmuje okres od II do XII wieku n.e. i zawiera liczne uroki, czary i zaklęcia przyzywające, napisane po koptyjsku i grecku. Materiał ten ma bardzo chrześcijański posmak z silnymi wpływami gnostyckimi i żydowskimi. Istnieje jednak podobieństwo z materiałem znalezionym w PGM, takie jak użycie siedmiu greckich samogłosek i niektórych tych samych voces magicae3. Istnieją również długie anielskie zaklęcia przyzywające i frazy, które wskazują na wpływ żydowskiego systemu mistyki merkawy.
Dwa szczególnie ważne wczesne żydowskie teksty to Testament Salomona z II wieku n.e. i Sepher ha-Razim (Księga Tajemnic) z IV wieku n.e. Testament Salomona opowiada o ujarzmieniu sześćdziesięciu jeden demonów przez króla Salomona, który używa magicznego pierścienia przekazanego mu przez archanioła Michała, aby je związać i poznać imię kontrolujących je aniołów. Testament Salomona obejmuje nie tylko duchy wszystkich trzydziestu sześciu dekanów, ale także kładzie nacisk na użycie anioła kontrolującego, aby związać bardziej chaotyczną naturę demona, by służył magowi. Sepher ha-Razim ma w dużej mierze charakter planetarny i zawiera zaklęcia przyzywające liczne anioły, a także opisuje zastosowanie szerokiej gamy akcesoriów, w tym grawerowanych metalowych blaszek, starożytnej greckiej praktyki, którą można zobaczyć później w grimuarach w postaci grawerowanych pentakli. Inną cechą Sepher ha-Razim jest użycie tak zwanego Niebiańskiego Pisma, które znajduje się również we współczesnych amuletach z tego okresu i następnych stuleci.
Pewien tekst teologiczny z końca piątego wieku n.e. również znacząco wpłynął na tradycję griumaryczną. Niebiańskie Hierarchie Pseudo-Dionizego Areopagity były pierwszym tekstem opisującym hierarchię dziewięciu chórów anielskich, która stanowiła podstawę hierarchii znalezionych w ortodoksyjnym chrześcijaństwie, grimuarach i kabale. Można tu również wspomnieć o Mieczu Mojżesza, gdyż ten tekst z X wieku n.e. (datowany nawet na IV wiek n.e.) ma pewne podobieństwa do grimuarów, które pojawiły się później, z licznymi aniołami przyzywanymi w celu zdobycia miecza (długi ciąg boskich imion używanych w urokach) oraz długą listą możliwych rezultatów nabycia i ochrony, które można uzyskać za pomocą tekstu.
Konkluzja
Widać jasno, że korzenie grimuarów wyrastają zasadniczo z syntezy składników magii grecko-egipskiej i magii judeochrześcijańskiej. Dzięki badaniom prowadzonym teraz zarówno przez magicznych uczonych i naukowców, wyłania się wyraźniejszy obraz zakresu, głębi i znaczenia tradycji grimuarycznej jako zbioru praktyk na skrzyżowaniu światów starożytnego i współczesnego.
Bibliografia:
Alexander, Philip S. (2003) Sepher ha-Razim and the Problem of Black Magic in Early Judaism. In Magic in the Biblical World, s.170-90
Betz, Hans Dieter (ed) (1996) The Greek Magical Papyri in Translation. Chicago, University of Chicago Press
Betz, Hans Dieter (1991) Magic and Mystery in the Greek Magical Papyri, in Magika Hiera: Ancient Greek Magic & Religion. Oxford, Oxford University Press
Conybeare, F.C. (1898) The Testament of Solomon. In Jewish Quarterly Review, October 1898
Daniel, Robert W. & Maltomini, Franco (1990) Supplementum Magicum Volume 1. Koln, Westdeutscher Verlag
Daniel, Robert W. & Maltomini, Franco (1992) Supplementum Magicum Volume 2. Koln, Westdeutscher Verlag
D’Este, Sorita and Rankine, David (2008) Wicca Magickal Beginnings. London, Avalonia
Fanger, Claire (ed) (1998) Conjuring Spirits: Texts and Traditions of Medieval Ritual Magic. Stroud, Sutton Publishing Ltd
Flint, Valerie I.J. (1991) The Rise of Magic in Early Medieval Europe. New Jersey, Princeton University Press
Greefield, Richard P.H. (1988) Traditions of Belief in Late Byzantine Demonology. Amsterdam, Hakkert
Luibheld, C. (trans) (1987) Pseudo-Dionysus: The Complete Works. New York, Paulist Press
Meyer, Marvin W., & Smith, Richard (1999) Ancient Christian Magic: Coptic Texts of Ritual Power. Princeton, Princeton University Press
Morgan, Michael A. (1983) Sepher ha-Razim: The Book of the Mysteries. USA, Society of Biblical Literature
Rankine, David (2009) The Book of Treasure Spirits. London, Avalonia
Skinner, Stephen & Rankine, David (2009) A Collection of Magical Secrets. London, Avalonia
Thomas, Keith (1980) Religion and the Decline of Magic. London, Penguin Books
Thompson, C.J.S. (1927) The Mysteries and Secrets of Magic. London, John Lane
Thorndike, Lynn (1923) A History of Magic and Experimental Science Vol 2 The First Thirteen Centuries. New York, Columbia University Press
Torijano, Pablo A. (2002) Solomon the Esoteric King: From King to Magus, Development of a Tradition. Leiden, Brill
Przypisy:
[1]Zob. The Veritable Key of Solomon, Skinner & Rankine, 2009.
[2]Przykłady można znaleźć w The Goetia of Dr Rudd, Skinner & Rankine, 2007.
[3]Voces magicae to słowa o nieznanym pochodzeniu i znaczeniu, które często są zawarte w urokach, aby skupić moc i zwiększyć świadomość praktykującego.
(Poprzednio opublikowany w magazynie Magus)
Tłumaczenie: Velkan Morningstar
Redakcja: Monika Michniewicz
